Η Βιομηχανική Περιοχή του Κιλκίς και η αποκεντρωμένη εκβιομηχάνιση

Στην αεροφωτογραφία, από νότο προς βορρά, διακρίνεται η γεωμετρική οργάνωση και η πυκνή δόμηση της Βιομηχανικής Περιοχής (ΒΙ.ΠΕ.) Κιλκίς σε πεδινή έκταση που περιβάλλεται από μωσαϊκό γεωργικής γης. Τα κυβόσχημα, μεγάλης έκτασης κτίρια με τις μεταλλικές στεγάσεις, τονίζουν τη βιομηχανική τους χρήση. Διακρίνονται επίσης η κεντρική είσοδος, στο κάτω μέρος της φωτογραφίας, και η σύνδεση με το οδικό δίκτυο. Στο άνω άκρο της αεροφωτογραφίας εντοπίζεται από την παρόχθια βλάστηση φυσικό ίχνος ρέματος, τμήμα του οποίου φθάνει μέχρι τη ΒΙ.ΠΕ.

Οι Βιομηχανικές Περιοχές στην Ελλάδα αποτέλεσαν βασικό μέσο των πολιτικών για τις χωρικές συγκεντρώσεις βιομηχανικών δραστηριοτήτων. Συνδέθηκαν με τη δημιουργία προϋποθέσεων βιομηχανικής ανάπτυξης αλλά και με τον περιφερειακό αναπτυξιακό προγραμματισμό, αρχικά για την αποτροπή συγκέντρωσης βιομηχανιών στην Αθήνα και στη συνέχεια για τη δημιουργία προϋποθέσεων ανάπτυξης άλλων περιοχών της χώρας, ακολουθώντας το μοντέλο των πόλων ανάπτυξης. Η Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Αναπτύξεως (Ε.Τ.Β.Α.) ανέλαβε (το 1964) την "οργάνωση και εκμετάλλευση" των Βιομηχανικών Περιοχών στις μεγάλες πόλεις (Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλος, Καβάλα και Ηράκλειο). Με το νόμο 742/1977 σε αυτές συγκαταλέχθηκαν οι "Βιομηχανικές Ζώνες" που είχαν θεσπιστεί "πλησίον των πόλεων Καλαμάτας, Τριπόλεως, Μεσολογγίου, Ιωαννίνων, Ηγουμενίτσας, Πρεβέζης, Φλωρίνης, Δράμας, Ξάνθης, Αλεξανδρουπόλεως, Αγρινίου, Κιλκίς, Σερρών". Επίσης επιχειρήθηκε να συνδεθούν με τον χωροταξικό σχεδιασμό, καθώς για την ίδρυσή τους προβλεπόταν και απόφαση του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας και Περιβάλλοντος. Για την προώθησή τους καθιερώθηκαν κίνητρα από τους εκάστοτε αναπτυξιακούς νόμους.

Το σύγχρονο πλαίσιο (Ν. 2545/1997) προβλέπει ότι στους νομούς είναι δυνατόν να καθορίζονται μία ή περισσότερες Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές (Β.Ε.ΠΕ.) με μορφή ΒΙ.ΠΕ, ΒΙ.ΠΑ. (Βιομηχανικό Πάρκο), ΒΙΟ.ΠΑ. (Βιοτεχνικό Πάρκο) ή Τεχνόπολης. Οι ΒΙ.ΠΕ. θα λειτουργούν ως χώρος υποδοχής κάθε βιομηχανικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας. Ανάλογα με τη μορφή προβλέπεται διεύρυνση των δραστηριοτήτων (διαμετακομιστικά κέντρα, θερμοκοιτίδες επιχειρήσεων, επιστημονικά ερευνητικά εργαστήρια και κέντρα τεχνολογικής στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων κ.ά.). Μεταξύ των ριζικών αλλαγών είναι η αποσύνδεση των Β.Ε.ΠΕ. από την Ε.Τ.Β.Α., με δυνατότητα ίδρυσης και λειτουργίας και από άλλους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και πρόβλεψη διοίκησης/διαχείρισης από ανώνυμη εταιρεία (συμμετοχή ιδιοκτητών γης, εκπροσώπων φορέων). Το 2009 υπήρχαν 19 θεσμοθετημένες Β.Ε.ΠΕ. αυτής της μορφής, από τις οποίες λειτουργούσαν οι 14. Το 2002 η Ε.Τ.Β.Α. μεταβιβάστηκε στην Τράπεζα Πειραιώς με διατήρηση του 35% των μετοχών από το ελληνικό δημόσιο. Η ΕΤΒΑ ΒΙ.ΠΕ. Α.Ε. έχει την εκμετάλλευση και διαχείριση 30 ΒΙ.ΠΕ. (βλ. Πίνακα 1 και Σχήμα 1). Αναφέρεται (2007) ότι σε περίπου 45.000 στρέμματα οι εγκατεστημένες επιχειρήσεις ξεπερνούσαν τις 2.500 και οι εργαζόμενοι τους 40.000.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν συνδέονται με τα προβλήματα της βιομηχανικής δραστηριότητας στη χώρα, ιδίως την αποβιομηχάνιση, που επιδεινώνονται από την οικονομική κρίση. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη λειτουργία των βιομηχανιών, που συχνά συνεπάγονται τεράστιους περιβαλλοντικούς κινδύνους, οι πιέσεις στο χώρο και οι συγκρούσεις χρήσεων γης, η ανάγκη σφαιρικής αντιμετώπισης της οργανωμένης και της εκτός σχεδίου βιομηχανικής δραστηριότητας, κάνουν επιτακτική τη λήψη μέτρων περιβαλλοντικής προστασίας σε συνδυασμό με τον χωροταξικό σχεδιασμό.

Η ίδρυση της ΒΙ.ΠΕ. Κιλκίς (1979) συνδέεται με την τάση εγκατάστασης βιομηχανικών δραστηριοτήτων στη Βόρεια Ελλάδα και, επιπλέον, συνδυάζει ορισμένους κρίσιμους παράγοντες, όπως η γειτνίαση με τη Θεσσαλονίκη και με κύριους άξονες μεταφορών, καθώς και η ύπαρξη κινήτρων των αναπτυξιακών νόμων. Στο νομό δημιουργήθηκαν και άλλες συγκεντρώσεις βιομηχανικών δραστηριοτήτων, όπως στη Νέα Σάντα, που δεν είναι θεσμοθετημένες, ούτε οργανωμένες.

Η ΒΙ.ΠΕ. Κιλκίς βρίσκεται στο Δ.Δ. Σταυροχωρίου του Δήμου Κιλκίς, σε απόσταση περίπου 10 χιλιομέτρων από την πόλη του Κιλκίς, 20 από τον συνοριακό σταθμό της Δοϊράνης και 50 από τη Θεσσαλονίκη (βλ. Σχήμα 2). Έχει πρόσβαση σε μεγάλους οδικούς άξονες (βλ. Εικόνα 1), ενώ υπάρχει αίτημα άμεσης σύνδεσής της με τη σιδηροδρομική γραμμή. Η ανάπτυξή της έγινε από την Ε.Τ.Β.Α. σε τρεις φάσεις (1986, 2000, 2006) και καλύπτει έκταση περίπου 1.650 στρεμμάτων (βλ. Σχήμα 3). Εντάσσεται στη Β΄ ζώνη κινήτρων του αναπτυξιακού νόμου 3299/2004. Σε αυτήν πρώτα (2000) εφαρμόστηκε διαχείριση από τις εγκατεστημένες επιχειρήσεις μέσω της ΔΙ.ΒΙ.ΠΕ.Κ. Α.Ε. Έτσι, στις υποδομές και υπηρεσίες που διέθετε προστέθηκαν, μεταξύ άλλων, ιατρείο και εργαστήριο ελέγχου ποιότητας αποβλήτων που υποστηρίζει τη λειτουργία του κεντρικού βιολογικού καθαρισμού.

Στη ΒΙ.ΠΕ. Κιλκίς λειτουργούν (Ιούνιος 2009) 39 επιχειρήσεις με 2.626 εργαζομένους, με αξιόλογες συγκεντρώσεις στον κλάδο τρόφιμα και ποτά και σε κλάδους που σχετίζονται με τη δραστηριότητα των κατασκευών (βλ. Πίνακα 2 και Εικόνες 2, 3 & 4). Κατά τη δεκαετία του 1990 φθίνουσα πορεία είχαν επιχειρήσεις σε κλάδους που αντιμετωπίζουν την πίεση του ανταγωνισμού λόγω χαμηλού εργατικού κόστους (κλωστοϋφαντουργία). Τα πρόσφατα προβλήματα αφορούν, μεταξύ άλλων, τη μειωμένη χρηματοοικονομική ρευστότητα, εμφανίζονται κυρίως με υπολειτουργία των επιχειρήσεων και είναι έντονα σε εκείνες που συνδέονται με τη δραστηριότητα των κατασκευών. Οι τελευταίες έχουν καθοριστικό ρόλο στη ΒΙ.ΠΕ. Κιλκίς, καθώς συγκεντρώνουν τους μισούς περίπου από τους απασχολούμενους. Έτσι οι απασχολούμενοι, που είχαν αυξηθεί κατά 11% το διάστημα 2006-2008, μειώθηκαν κατά 10,5% μεταξύ 2008 και 2009 (βλ. Σχήμα 4).

Η ΒΙ.ΠΕ. αποτελεί σημαντική παράμετρο του χωρικού σχεδιασμού: προτείνεται επέκτασή της και δημιουργία ζώνης εμπορευματικών - μεταποιητικών δραστηριοτήτων στον άξονα Κιλκίς - Σταυροχωρίου - Πολυκάστρου (ΓΠΣ Δήμου, Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού, αντίστοιχα). Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τη Βιομηχανία προτείνει την παραπάνω ζώνη ως εναλλακτική θέση διασυνοριακών οργανωμένων υποδοχέων/ελευθέρων ζωνών και επισημαίνει ότι για τη βιομηχανία στο νομό Κιλκίς ο χωρικός σχεδιασμός πρέπει να γίνει σε επίπεδο Μητροπολιτικής Περιοχής Θεσσαλονίκης.

Ε.ΘΩΪΔ. και Δ.ΦΟΥΤ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Βλιάμος, Σ., Γεωργουλής, Δ., Κουρλιούρος, Η. (1991) Βιομηχανικά Πάρκα. Θεσμοί, θεωρία και μεθοδολογία του σχεδιασμού, Αθήνα: Παπαζήσης.

Γιαννακού, Α., Βαφειάδης, Α., Μωυσίδης, Γ., Ναγκούλης, Α., Σιαπάκας, Ε., Σπυριδόπουλος, Γ. και Συνεργάτες (Ομάδα Μελέτης), Περιφ. Κεντρικής Μακεδονίας, Δήμος Κιλκίς (2008) Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Δήμου Κιλκίς.

Γιαννόπουλος, Π. (2007) "Χαιρετισμός Προέδρου ΕΤΒΑ ΒΙ.ΠΕ. Α.Ε.", Ημερίδα "Ενέργεια - Φωτοβολταϊκά Πάρκα", οργάνωση Ε.Β.Ε.Α. - εφημ. Απογευματινή, 18 Απριλίου.

Δασκαλάκης, Ι. (2006) Απολογισμός του θεσμού των Βιομηχανικών Περιοχών, αδημοσίευτη πτυχιακή εργασία, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.

Διαχείριση ΒΙ.ΠΕ. Κιλκίς (ΔΙ.ΒΙ.ΠΕ.Κ.) Α.Ε. (2009) πρωτογενή στοιχεία (αδημοσίευτα).

ΕΤΒΑ ΒΙ.ΠΕ. (χ.χ.) "Βιομηχανική Περιοχή Κιλκίς", ενημερωτικό φυλλάδιο (http://www.etvavipe.gr, πρόσβαση 20/11/2009).

Μουρτσιάδης, Α. (2009) "Απολογισμός της εφαρμογής του νόμου 2545/97 'Βιομηχανικές και Επιχειρηματικές Περιοχές και άλλες διατάξεις'", Πρακτικά 2ου Πανελληνίου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Βόλος, 24-27 Σεπτεμβρίου 2009, σσ. 953-960.

Υπουργείο Ανάπτυξης (2000) "Απόφαση του Υφυπουργού Ανάπτυξης με αριθμό 8884/285 'Έγκριση Κανονισμού Λειτουργίας της Βιομηχανικής Περιοχής Κιλκίς'", ΦΕΚ Β/451, 04/04/2000.