Αλλαγές στα τοπία λιανικού εμπορίου στο Άργος

Στην αεροφωτογραφία φαίνεται το κεντρικό τμήμα της πόλης του Άργους, με τη νεοκλασική Κεντρική Αγορά (αριστερά), τη μεγάλη υπαίθρια λαϊκή αγορά της πόλης (κέντρο) και το συγκρότημα των παλαιών στάβλων της Καποδιστριακής περιόδου (δεξιά). Τα καταστήματα λιανικού εμπορίου της Αγοράς όπως τα υπόλοιπα τοπικά μαγαζιά της πόλης μαζί με τις λαϊκές αγορές, αποτελούν παραδοσιακές μορφές λιανικού εμπορίου (βλ. Εικόνες 1, 2 και 3).

Αυτές οι μορφές εμπορίου δείχνουν ελάχιστη αντοχή στον ανταγωνισμό από τις φτηνές τιμές, τη μεγάλη ποικιλία, τα επώνυμα και πολυδιαφημισμένα προϊόντα και το πρότυπο κατανάλωσης που εκπροσωπούν τα καταστήματα των μεγάλων αλυσίδων που ανοίγουν στην ευρύτερη περιοχή. Αναγκάζονται να διακόψουν τη λειτουργία τους, ενώ οι πιο ανθηρές τοπικές αλυσίδες εξαγοράζονται από τις υπερτοπικές αλυσίδες. Οι αλλαγές μέσα στον αστικό ιστό του Άργους και του Ναυπλίου, που φιλοξενούσαν τη συντριπτική πλειοψηφία των εμπορικών επιχειρήσεων του νομού, είναι δραματικές.

Στη διάρκεια των δυο τελευταίων δεκαετιών το τοπίο του ανταγωνισμού στον κλάδο του λιανικού εμπορίου τροφίμων της χώρας μετασχηματίζεται δραστικά. Οι στρατηγικές χωρικής ανάπτυξης και αναδιοργάνωσης που εφαρμόζουν οι μεγάλες αλυσίδες επικεντρώθηκαν αρχικά στην ανάπτυξη και πύκνωση του δικτύου τους στις αγορές των δυο μεγαλύτερων αστικών συγκεντρώσεων της χώρας. Σε δεύτερη φάση επεκτείνονται, με γρήγορους ρυθμούς, σε εκτεταμένες περιοχές της ελληνικής επαρχίας. Οι εξελίξεις αυτές είναι εμφανείς στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Πελοποννήσου. Η διείσδυση των μεγάλων αλυσίδων άρχισε από τα μέσα της δεκαετίας 1990 στην αστική συγκέντρωση της Πάτρας, ενώ ευρίσκεται ακόμη σε πλήρη εξέλιξη η διάχυση τους σε δευτερεύοντα αστικά κέντρα και τουριστικούς προορισμούς (βλ. Σχήμα 1).

Ο νομός Αργολίδας αποτέλεσε προνομιακή περιοχή επέκτασης των αλυσίδων. Συνδυάζει σημαντικό επίπεδο ζήτησης και πλεονεκτική σχετική γεωγραφική θέση. Η ευρύτερη περιοχή συγκεντρώνει περισσότερους από 100.000 μόνιμους κατοίκους, ενώ αποτελεί σημαντικό παραθεριστικό και τουριστικό πόλο. Επιπλέον, η βελτίωση του εθνικού οδικού δικτύου της Πελοποννήσου έχει μειώσει τη χρονοαπόσταση των οικισμών του νομού από τα κέντρα διανομής που διατηρούν οι αλυσίδες στην Αττική.

Σημαντικές αλυσίδες εθνικής εμβέλειας έχουν ήδη δραστηριοποιηθεί στην περιοχή αναπτύσσοντας ένα διαφοροποιημένο δίκτυο καταστημάτων: μικρά καταστήματα με περιορισμένο εύρος προϊόντων στις παραθεριστικές περιοχές (Πόρτο Χέλι, Επίδαυρος, Τολό), καταστήματα σούπερ μάρκετ με μεγάλη ποικιλία προϊόντων εντός του Άργους και του Ναυπλίου και υπεραγορές, πολύ μεγάλα καταστήματα υπερτοπικής εμβέλειας, σε σημεία σημαντικών οδικών αξόνων. Τα καταστήματα των μεγάλων αλυσίδων δεσπόζουν στις κεντρικές αρτηρίες του Άργους και του Ναυπλίου και δημιουργούν μια σειρά νέα περιφερειακά εμπορικά κέντρα.

Οι αλλαγές είναι περισσότερο εντυπωσιακές στις παρυφές των πόλεων. Οι υπεραγορές της Αργολίδας έχουν χωροθετηθεί επί του οδικού άξονα που συνδέει το Άργος με το Ναύπλιο (βλ. Εικόνα 4) και ειδικότερα στο μεσόγειο τμήμα του άξονα κοντά στην είσοδο της εθνικής οδού Αθήνας – Άργους, λόγω κομβικής θέσης.

Μέχρι πρότινος, δεξιά και αριστερά του άξονα ευρίσκονταν εκτεταμένοι πορτοκαλεώνες, διάσπαρτες βιοτεχνίες και κέντρα αναψυχής. Υπήρχε λοιπόν η δυνατότητα εξεύρεσης μεγάλων και σχετικά φτηνών οικοπέδων για τη δημιουργία των κτιριακών εγκαταστάσεων και των απαραίτητων χώρων στάθμευσης των αυτοκινήτων των πελατών. Οι πρώτες υπεραγορές τροφίμων γρήγορα έδρασαν ως καταστήματα στήριξης και προκάλεσαν τη δημιουργία ενός άτυπου Εμπορικού Πάρκου που φιλοξενεί πλέον και άλλες αλυσίδες λιανικού εμπορίου στους κλάδους των ηλεκτρικών συσκευών, οικιακού εξοπλισμού, μεταφορικών μέσων, κ.λ.π.

Στη θέση εκτεταμένων πορτοκαλεώνων και αδιαμόρφωτων περιοχών ξεφυτρώνουν πολυτελείς ογκώδεις κατασκευές με άνετους χώρους στάθμευσης. Πρόκειται για “ναούς κατανάλωσης” που υπερβαίνουν κατά πολύ την κλίμακα των κατασκευών της ευρύτερης περιοχής. Η τυπολογία των κτιρίων, οι όγκοι, η χρωματική διαβάθμιση, οι φωτεινές πινακίδες, αντανακλούν την εικόνα της επιχείρησης με στόχο την άμεση αναγνωρισιμότητα από τους καταναλωτές. Πανομοιότυπα κτίρια της ίδιας αλυσίδας μπορεί να συναντήσει κανείς σε μια σειρά μεγάλα και μεσαία αστικά κέντρα της χώρας (βλ. Εικόνα 5).

Εκτός από τις προφανείς πρωτογενείς αλλαγές στη μορφή, τη χωροθέτηση και την κλίμακα του λιανικού εμπορίου, στις αξίες και τις χρήσεις γης, η επέκταση των μεγάλων αλυσίδων στο Αργος και στο νομό έχει προκαλέσει σημαντικές δευτερογενείς αλλαγές σε όλους τους τομείς παραγωγής. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι οι αλυσίδες λιανικού εμπορίου έχουν αναπτύξει ελάχιστες διασυνδέσεις με την οικονομική βάση του νομού. Τα σημαντικά αγρο-τροφικά προϊόντα της περιοχής αποκόβονται από τα παραδοσιακά κανάλια διανομής τους, τις τοπικές βιοτεχνίες και τα τοπικά καταστήματα λιανικού εμπορίου που έχουν καταδικαστεί σε μαρασμό, και αδυνατούν να βρουν νέα διέξοδο στην αγορά. Η διάλυση της συνοχής παραδοσιακών ισχυρών τοπικών αγρο-τροφικών δικτύων προκαλεί αλυσιδωτές αρνητικές αντιδράσεις στην έκταση και το είδος των καλλιεργειών, τον τοπικό μεταποιητικό τομέα και τους υποστηρικτικούς κλάδους του λιανικού εμπορίου και μετασχηματίζει γοργά τη μορφή της πόλης και της υπαίθρου του νομού.

Σ.Σ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Coe, N., Wringley, N. (2007) “Host economy impacts of transnational retail: the research agenda”, Journal of Economic Geography, 7, pp. 433-450.

Seth, A., Randall, G. (2005) Supermarket wars. Global strategies for food retailers, New York: Palgrave.

Wrigley, N. (2002) “The landscape of pan-European food retail consolidation”, International Journal of Retail and Distribution Management, 38 (2), pp.81-91.

Φραγκίστας, Γ. (2006) “Εισήγηση του Προέδρου του Συνδέσμου Ελλήνων εξαγωγέων φρούτων και λαχανικών” στο 3^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ανάπτυξης Εξαγωγών.