Φωτογραφία Ε.Ε., 2000.
Ο αγροτικός, οικισμός της Σιταριάς στη Φλώρινα
Στην αεροφωτογραφία διακρίνεται η πυκνή δόμηση του οικισμού της Σιταριάς και τα σαφή του όρια προς τις καλλιεργημένες εκτάσεις δημητριακών και φυτοφρακτών. Η ορθογώνια γεωμετρία του αγροτικού μωσαϊκού διακόπτεται από τους γραμμικούς, μεανδρικούς οικολογικούς διαδρόμους από λεύκες κατά μήκος των δυο χειμάρρων. Το μωσαϊκό των καλλιεργειών εκτίνεται σε όλο το οροπέδιο, ενώ στο βάθος αριστερά διακρίνεται υπό κατασκευή ο Α.Η.Σ. Μελίτης, Φλώρινας. Στον ορίζοντα τα πρόβουνα της οροσειράς Βόρας.
Ο οικισμός της Σιταριάς (πρώην Ρόστα, Rosen, Rosna), ανήκει στο δήμο Μελίτης και στην απογραφή του 2001 είχε 812 κατοίκους. Είναι ανεπτυγμένος σε οροπέδιο (υψόμετρο 810 μέτρα), στη συμβολή δυο χειμάρρων που αποτελούν και τα φυσικά όρια του δομημένου τμήματος του οικισμού (βλ. Εικόνα 1). Στο κέντρο του οικισμού ξεχωρίζει η πλατεία με το σχολείο (βλ. Εικόνα 2) και η εκκλησία του Αγ. Αθανάσιου. Οι μεανδρικοί παρόχθιοι φυτοφράκτες των δυο χειμάρρων, σε συνδυασμό με το ελαφρώς κυματοειδές πεδινό ανάγλυφο και τις καλλιέργειες σιτηρών, από μακριά δίνουν την εντύπωση ότι περικλείουν έναν πυκνοδομημένο συνεκτικό οικισμό (βλ. Εικόνες 3 και 4). Από κοντά είναι εμφανές ότι η δομή του οικισμού παρουσιάζει αραιώσεις, το πλάτος των δρόμων (βλ. Εικόνες 5 και 6) και το μέγεθος των ιδιοκτησιών (βλ. Εικόνες 7, 8 και 9) είναι αρκετά μεγάλο και ο οικισμός αναπτύσσεται γύρω από την κεντρική πλατεία και κατά μήκος ενός κεντρικού δρόμου που συναντά τον οδικό άξονα Φλώρινας- Πτολεμαίδας (βλ. Εικόνα 10).
Η Σιταριά αποτελεί μετεξέλιξη του παλαιού τσιφλικιού του Τεπενλή Αλή Πασά και το 1819 είχε πληθυσμό 54 άτομα, 50 σπίτια, πολλούς αχυρώνες και στάβλους και σημαντική αγροτική παραγωγή δημητριακών ενώ η συνολική αξία του χωριού υπολογίζονταν περίπου στα 114.500 γρόσια. Το τσιφλίκι διατηρήθηκε μέχρι το 1912 και είχε έκταση περίπου 1.700 στρεμμάτων (ντονούμ) που περιλάμβανε και τις σημερινές κοινότητες Λόφων, Βεύης και Αγ. Βαρθολομαίου. Οι παλαιοί χριστιανοί κάτοικοι προσχώρησαν στην εξαρχία και το 1903 όλο το χωριό συμμετείχε στην εξέγερση του Ίλιντεν. Μετά την ενσωμάτωση της περιοχής στην Ελλάδα, το τσιφλίκι αγοράστηκε από την οικογένεια Ρόμπη η οποία προερχόταν από την Οχρίδα, σήμερα στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας. Οι κάτοικοι συνέχισαν να ζουν και να εργάζονται στο τσιφλίκι, αλλά οι απόγονοι της οικογένειας Ρόμπη, μετά από διάφορους γάμους, άρχισαν να τεμαχίζουν τις παραγωγικές εκτάσεις. Το 1922 το τσιφλίκι, στα πλαίσια της γενικότερης αγροτικής μεταρρύθμισης, διανέμεται στους κατοίκους και σε πρόσφυγες οι οποίοι όμως εγκαθίστανται σε γειτονικές κοινότητες και όχι στη Σιταριά.
Στις αρχές του 20ου αιώνα, οι οικογένειες της Σιταριάς (σημερινή αντιστοιχία περίπου 120 οικογένειες) ήταν οργανωμένες στο σχήμα της “ζάντρουγκας”, σε πολυάριθμα σύνθετα νοικοκυριά που ασχολούνταν με την καλλιέργεια δημητριακών παράλληλα με τη μετακινούμενη κτηνοτροφία. Ήταν αυτάρκεις σε σημαντικό βαθμό και σύμφωνα με τις αρχές του σχηματισμού της “ζάντρουγκας” ανέπτυσσαν και διάφορα χειροτεχνικά επαγγέλματα στο εσωτερικό των διευρυμένων οικογενειών. Η οργάνωση αυτή διατηρήθηκε μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο και άρχισε να φθίνει γρήγορα μετά το 1950 και τη μαζική μετανάστευση προς ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία (περίπου το 30% του πληθυσμού) και στη δεκαετία του 1960 προς Δυτική Γερμανία. Μετά το 1980 υπάρχει τάση επιστροφής, κυρίως από Γερμανία, με παράλληλες επενδύσεις σε κατοικίες και μικρές εμπορικές επιχειρήσεις.
Η σημερινή κατάσταση στον οικισμό μπορεί να χαρακτηριστεί ως δυναμική. Η τοπική απασχόληση στη γεωργία, την κτηνοτροφία και το εμπόριο χαρακτηρίζεται ως επικερδής και μαζί με την πρόσφατη λειτουργία του Α.Η.Σ. Μελίτης/Φλώρινας συντηρεί έναν επαρκή αριθμό μικρών τοπικών επιχειρήσεων σε διάφορους τομείς. Η μικρή αυτή δυναμική αποτυπώνεται στη συνεχή αύξηση του πληθυσμού από το 1961 και σήμερα (2009) ο πληθυσμός υπολογίζεται ότι έχει ξεπεράσει τους 900 κατοίκους (βλ. Πίνακες 1, 2 και 3).
Οι κάτοικοι του οικισμού συμμετέχουν ενεργά στα αθλητικά και πολιτισμικά δρώμενα του νομού (υπάρχει αθλητικός και πολιτιστικός σύλλογος), οργανώνουν σημαντικό πανηγύρι στις 7 Σεπτεμβρίου και διατηρούν ζωντανή την πολυεθνοτική παράδοση της περιοχής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Νομαρχία Φλώρινας (2003) Αγροτική Ανάπτυξη Ν. Φλώρινας, κείμενο εργασίας, Φλώρινα.
Sezer, H. (1998) ''Tepedelenli Ali pasa'nin ciftlikleri uzerine bir arastirma'', Belleten, 62, pp. 75-111 [(2008) “Μια έρευνα σχετικά με τα τσιφλίκια του Τεπενλή Αλή Πασά”, μτφ.-σχ. Ειρ. Καλογεροπούλου, Αθήνα: Ι.Ν.Ε]
