Γαύδος, τόπος εναλλακτικής κατασκήνωσης στην εσχατιά της Ευρώπης

Στην αεροφωτογραφία φαίνεται όλη η Γαύδος από το νότο και στο βάθος διακρίνεται η Κρήτη με τα Λευκά Όρη. Σε πρώτο πλάνο η παραλία της Τρυπητής και το μικρό φαράγγι που καταλήγει σε αυτή. Διακρίνονται στο αριστερό-δυτικό τμήμα του νησιού οι απόκρημνες ακτές, ενώ δεξιά-ανατολικά οι περισσότερο ομαλές και η μικρή χερσόνησος που επιτρέπει τη λειτουργία του στοιχειώδους, αλλά προστατευμένου από τους βοριάδες μικρού λιμανιού του νησιού.

Στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης, εκεί όπου αρχίζει το Λιβυκό πέλαγος, το νησί της Γαύδου με έκταση 32 τ.χλμ. (βλ. Εικόνες 1 και 2) και με περίπου σαράντα κατοίκους το χειμώνα, πλέει μοναχό του, μακριά από το άγχος της μητρόπολης, την ασχήμια του μπετόν και το μποτιλιάρισμα. Ο σύγχρονος “πολιτισμός” δεν έχει φτάσει ακόμα εδώ. Οι πρώτοι κατασκηνωτές πάτησαν το πόδι τους στο νησί στα τέλη της δεκαετίας του ’70. Μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του ’90 δεν υπήρχε ρεύμα στο νησί, ούτε αυτοκίνητα, μόνο κάτι μικρά τρακτέρ με καρότσα πίσω που μετέφεραν τον κόσμο από το λιμάνι (βλ. Εικόνα 3), ένας μικρός μόλος και δύο σπίτια, στην πρώτη και μεγαλύτερη παραλία, το Σαρακήνικο, στη βόρεια πλευρά του νησιού (βλ. Εικόνα 4). Το τοπίο χαρακτηρίζεται κυρίως από αμμόλοφους και κέδρους. Φεύγοντας από το λιμάνι για το Σαρακήνικο, ανεβαίνεις ένα μικρό βουνό και από πίσω απλώνεται ένα τεράστιο κεδρόδασος που καταλήγει σε μια μεγάλη αμμουδιά με καταπράσινα ρηχά νερά, φύση παρθένα, η μόνη παρέμβαση μερικές ταβέρνες, παράγκες πρόχειρα στημένες στην άμμο (βλ. Εικόνα 5). Περπατώντας στους αμμόλοφους, διαλέγεις τον κέδρο όπου θα κατασκηνώσεις, τη λεγόμενη “καβάτζα” (βλ. Εικόνα 6). Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται και πεύκα στην περιοχή, γεγονός που θεωρείται κακό αφενός γιατί το πεύκο είναι πιο δυνατό και πνίγει τους κέδρους, αφετέρου γιατί παίρνει πολύ πιο εύκολα φωτιά. Αδιαχώριστο στοιχείο αυτού του τοπίου είναι και τα κατσίκια, τα οποία κυκλοφορούν ελεύθερα στο κεδρόδασος. Συχνά κάνουν “έφοδο” στην “καβάτζα” και τρώνε τις προμήθειες.

Μια ώρα με τα πόδια από το Σαρακήνικο, στη βόρεια πλευρά πάντα, βρίσκεται η παραλία του Αϊ-Γιάννη (βλ. Εικόνα 7). Παλιότερα δεν υπήρχε τίποτα εκεί. Έπρεπε να κουβαλήσεις τρόφιμα από το Σαρακήνικο, και κάθε τόσο να επιστρέφεις για ανεφοδιασμό. Σήμερα, δυστυχώς, η παραλία του Αϊ-Γιάννη είναι η πιο δημοφιλής του νησιού, ο δρόμος έγινε άσφαλτος και υπάρχει ταβέρνα 10 λεπτά πριν την παραλία.

Μετά τον Αϊ-Γιάννη, είκοσι λεπτά με τα πόδια, η παραλία του Λαυρακά  (βλ. Εικόνα 8) προσφέρει πηγάδι με γλυκό νερό λίγα μέτρα από τη θάλασσα. Φορτωμένος στην πλάτη προμήθειες, διασχίζεις το μεγάλο κεδρόδασος του Λαυρακά, περνάς από μικρά μονοπάτια όπου συναντάς ένα ρωμαϊκό υδραγωγείο και ένα πατητήρι, ανεβαίνεις ένα βουνό και ξαφνικά από την άλλη πλευρά αντικρίζεις από ψηλά τρία φαράγγια που καταλήγουν στην παραλία του Ποταμού (βλ. Εικόνα 9). Η κατάβαση είναι δύσκολη, το τοπίο άγριο, τα φαράγγια επιβλητικά, και οι κέδροι λίγοι. Η άμμος έχει χρώμα πορτοκαλί λόγω του αργίλου. Η παραλία είναι δυτική και έχει σχεδόν πάντα κύμα. Εκεί πραγματικά είσαι στην άκρη του κόσμου. Όλη μέρα γυμνός, με μοναδικό ρούχο ένα παρεό, κολύμπι, βόλτα στα φαράγγια, κουβεντούλα στην “καβάτζα” με καφέ, διάβασμα στην αιώρα, η μέρα περνάει χωρίς να το καταλάβεις. Όταν το δέρμα δεν αντέχει άλλο το αλάτι πολλών ημερών, μπορείς πάντα να κάνεις ένα “pealing” με άργιλο και ξέβγαλμα με το γλυκό νερό του φαραγγιού. Κι όταν ο ήλιος αρχίζει να δύει μέσα στη θάλασσα, ξεκινάει η διαδικασία του φαγητού, βόλτα στο φαράγγι για νερό και ξύλα πριν νυχτώσει, και μια καλή εστία με πέτρες που να προστατεύει τη φλόγα από τον αέρα.

Στην ενδοχώρα της Γαύδου, μονοπάτια διασχίζουν δάση από πεύκα και κέδρους, περνούν από μετόχια, ανεβοκατεβαίνουν φαράγγια, συναντούν τα τρία βασικά χωριά. Στο κέντρο του νησιού, η πρωτεύουσα, το Καστρί (βλ. Εικόνα 10), δεν ξεπερνάει τα 15 σπίτια. Στη δυτική πλευρά, ψηλά, πάνω από τα φαράγγια του Ποταμού, βρίσκεται η Άμπελος, με πέντε μισογκρεμισμένα κτίσματα και δύο κατοικημένα σπίτια. Στην νότια πλευρά, με θέα το Λιβυκό πέλαγος, είναι τα Βατσιανά, ένα χωριό που αποτελείται επίσης από καμιά δεκαριά σπίτια το πολύ. Από τα Βατσιανά, ένα πανέμορφο μονοπάτι μέσα από πευκόδασος οδηγεί στην Τρυπητή, τη μοναδική παραλία του νησιού που έχει βότσαλα. Στη δεξιά πλευρά της παραλίας, τρία μεγάλα βράχια σε σχήμα καμάρας ξεπροβάλλουν μέσα από τη θάλασσα. Αν ανέβει κανείς εκεί στην πανσέληνο, μπορεί να δει ταυτόχρονα να δύει ο ήλιος από τη μία και να ανατέλλει το φεγγάρι από την άλλη. Είναι το νοτιότερο σημείο του νησιού, από εκεί η επόμενη στεριά είναι η Αφρική.

Παρ' όλο που και σ’ αυτή την άκρη του κόσμου ο τουρισμός αναπτύσσεται, η Γαύδος κρατάει ακόμα ένα χαρακτήρα ξεγνοιασιάς, ελευθερίας, προσφέρει έναν πρωτόγονο τρόπο ζωής κοντά στη φύση που σε βοηθάει εν τέλει να γεμίσεις τις μπαταρίες σου για να αντιμετωπίσεις και πάλι τον Σεπτέμβρη τη ζούγκλα του σύγχρονου κόσμου. Και μετά θα έρθει ο χειμώνας που ευτυχώς θα σβήσει τα περισσότερα ίχνη από την ανθρώπινη παρουσία για να επαναφέρει το νησί στη φυσική του κατάσταση, δηλαδή στην απομόνωση.

Μ.Χ.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Μπερτλς, Μπ. (2002) Εξόριστοι στο Αιγαίο. Αφήγημα πολιτικού και ταξιδιωτικού ενδιαφέροντος, μτφ. Γ. Καστανάρας, Αθήνα: Φιλίστωρ.

Παπαγεωργίου, Κ. (1966) Τα νησιά της Κρήτης, Ηράκλειο.

Σγουράκη, Η. (1997), Γαύδος. Οδοιπορικό στο χώρο και στο χρόνο, Κρήτη: Αρχείο Κρήτης.