WEB_AERIAL_KALLIDROMO

Φωτογραφία Ν.Δ., 2002.

Τα ορεινά περάσματα του Καλλίδρομου

Η αεροφωτογραφία παρουσιάζει τμήμα κοιλάδας με χείμαρρο (αριστερά) κοντά στο Ρεγκίνι, στρωμένο με κίτρινα σταυρανθή που περικλείονται κυρίως από ψηλή βλάστηση ελάτης. Στο κέντρο, εκτάσεις με πιθανές καλλιέργειες σιτηρών, με απομονωμένα σημεία - δέντρα, πιθανώς απομεινάρια του δάσους που εκχερσώθηκε για τις καλλιέργειες.

Το Kαλλίδρομο, κοινά ονομαζόμενο και Σαρώματα, είναι ένα μακρύ βουνό που εκτείνεται με σχεδόν δυτική-ανατολική διεύθυνση ανάμεσα στους οδικούς άξονες Ελευθεροχωρίου - Μπράλου και Καλαποδίου - Αταλάντης. Το βόρειο μέτωπό του πέφτει απότομα προς τον Μαλιακό, στη βάση του οποίου διέρχεται η Εθνική Οδός Αθηνών - Λαμίας (βλ. Σχήμα 1). Στα νότια το βουνό σβήνει στην κοιλάδα του βοιωτικού Κηφισού, πέρα από την οποία υψώνεται ο μεγαλόπρεπος Παρνασσός. Από μακριά το Καλλίδρομο δείχνει μονότονα δασωμένο και σχετικά απόκρημνο, ιδίως στο βόρειο μέτωπό του. Στις βόρειες παρυφές του σχηματίστηκαν στο πέρασμα των αιώνων μεγάλες προσχωσιγενείς πεδιάδες, από τα φερτά υλικά του Σπερχειού, που  απομάκρυναν από την ακτή τις ιστορικές Θερμοπύλες, και  του Πλατανιά (αρχαίου Βοάγριου), που σχημάτισε την πεδιάδα της Σκάρφειας - Αγίου Σεραφείμ. Ανατολικότερα, το απόκρημνο πρόβουνο του Καλλίδρομου, η Κνημίδα ή Μπόκλονα, περιορίζει ακόμα και σήμερα την ακτή στην περιοχή των Καμμένων Βούρλων - Αγίου Κωνσταντίνου. Μια σειρά από αρχαίες πόλεις (Ανθήλη, Θερμοπύλες, Αλπηνοί, Νίκαια, Σκάφεια, Θρόνιον, Κνημίδαι, Δαφνούς, Αλόπη, Οπούς) κτίστηκαν στις βορεινές παρυφές από τους Οπούντιους Λοκρούς. Από τις πόλεις αυτές σώζονται ελάχιστα ίχνη και μερικές παραμένουν ακόμα αταύτιστες. Από τη νότια πλευρά, κατά μήκος της κοιλάδας του βοιωτικού Κηφισού, σώζονται εκτεταμένα λείψανα οχυρώσεων και ναών από τις αρχαίες πόλεις Δρυμαία, Τιθρώνιον, Ελάτεια (βλ. Εικόνα 1) και Κλεωνές.

Λόγω της θέσης και της μορφολογίας του το Καλλίδρομο αποτελούσε ένα φυσικό εμπόδιο στην πρόσβαση προς τη νότια Ελλάδα και τα λιγοστά του περάσματα συνδέθηκαν με σημαντικά γεγονότα της ελληνικής ιστορίας. Η Ανοπαία Οδός (βλ. Σχήμα 1), η αποκαλούμενη και "μονοπάτι του Εφιάλτη",  της οποίας η ακριβής διαδρομή είναι ακόμα αντικείμενο ερευνών, παρέκαμπτε τα Στενά των Θερμοπυλών κινούμενη στα ομαλά περάσματα που σχηματίζονται νότια από το πρώτο, παραθαλάσσιο απόκρημνο μέτωπο. Ξεκινούσε από την περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα το μοναστήρι της Δαμάστας και κατέληγε κοντά στο χωριό Ανάβρα, που βρίσκεται στον δρόμο για τη Μενδενίτσα, τον μεγαλύτερο οικισμό στο εσωτερικό του βουνού. Το φράγκικο κάστρο της Μενδενίτσας ή Βοδονίτσας (βλ. Εικόνα 2), που δεσπόζει στην κορυφή λόφου στα βόρεια του οικισμού, έλεγχε το στρατηγικής σημασίας πέρασμα της "Κλεισούρας", από τις Θερμοπύλες στην Αμφίκλεια. Το κάστρο θεμελιώθηκε επάνω στον  οχυρωματικό περίβολο της αρχαίας πόλης των Αυγειών - η οποία διαδέχτηκε την ομηρική Τάρφη - και παρέχει πανοραμική θέα στον Μαλιακό και τον βόρειο Ευβοϊκό κόλπο. Λίγο ανατολικότερα, ανάμεσα στο Ρεγκίνι και στο Μόδι, είναι το στενό πέρασμα της Φοντάνας (βλ. Σχήμα 1). Στα χνάρια της όδευσης αυτής χαράχτηκε και η υπόγεια σήραγγα της νέας σιδηροδρομικής γραμμής Αθηνών - Θεσσαλονίκης. Ακολουθώντας από το Ρεγκίνι έναν χωματόδρομο με ανατολική κατεύθυνση, θα εισέλθουμε σε μια όμορφη κοιλάδα με εμφανή σημάδια παλαιότερης κατοίκησης, που, εν μέρει τουλάχιστον, καλλιεργείται ακόμα στις μέρες μας. Ο έρημος σήμερα συνοικισμός της Ανίφτσας σηματοδοτείται από λίγα καλύβια, ξωκλήσια και εικονοστάσια σπαρμένα κατά μήκος του χωματόδρομου, που σύντομα αφήνει την κοιλάδα και στρεφόμενος νότια οδηγεί στο ονομαστό πέρασμα των Βασιλικών. Στα Βασιλικά, στις 25 Αυγούστου του 1821, οι Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί έδωσαν νικηφόρα μια σημαντική μάχη, που ανέκοψε την προέλαση τουρκικού στρατεύματος προς την Πελοπόννησο.

Οι ομαλές κοιλάδες στο εσωτερικό του βουνού, παμπάλαια περάσματα, είναι εξίσου σημαντικές για την ποικιλότητα και τα πολύτιμα στοιχεία των οικοσυστημάτων του βουνού, τα οποία συμμετέχουν στη διαμόρφωση του τοπίου. Εξέχοντα στοιχεία του τοπίου στο Καλλίδρομο είναι οι δύο μεγάλες εποχικές λίμνες που σχηματίζονται στο δυτικό τμήμα του, η πιο γνωστή στο οροπέδιο της Νεβρόπολης (βλ. Εικόνα 3), κοντά στο ορειβατικό καταφύγιο, και η άλλη στο καρστικό οροπέδιο της Παλιοσουβάλας (βλ. Εικόνα 4), λίγο ανατολικότερα. Εκτός από πολυάριθμους επισκέπτες - εκδρομείς, οι λίμνες αυτές έλκουν και την άγρια ζωή: την άνοιξη μπορεί να συναντήσουμε εδώ ακόμα και περαστικούς ερωδιούς, ενώ τακτικά τις επισκέπτονται οι λαγοί, οι αλεπούδες, οι ασβοί και τα αγριογούρουνα, καθώς και άφθονα μικροπούλια, αλλά και μικρά γεράκια του δάσους που κυνηγούν εκεί βατράχια.

Στη βλάστηση κυριαρχεί το έλατο που σχηματίζει αμιγή και συμπαγή δάση, τα οποία κατεβαίνουν σε κάπως χαμηλότερα υψόμετρα στη βορεινή πλευρά του βουνού. Άφθονα δασόβια μικροπούλια, αλλά και οι σπανιότεροι δρυοκολάπτες και χουχουριστές, σπάνε τη σιωπή του δάσους. Στα χαμηλότερα υψόμετρα, και κυρίως στη νότια πλευρά, κυριαρχεί το πουρνάρι, ενώ στη βόρεια πλευρά υπάρχουν ακόμα συστάδες με πευκοδάση αλλά και κάποια τμήματα δρυοδάσους. Τα περισσότερα συντηρημένα και εν μέρει σηματοδοτημένα μονοπάτια διατηρούνται στην  περιοχή της ψηλότερης κορυφής, της Γκιόζας, που φθάνει τα 1.419 μ. και βρίσκεται στη δυτική πλευρά του βουνού. Τα ανατολικότερα ανάγλυφα είναι "γαζωμένα" από χωματόδρομους καθώς υπήρξαν επί δεκαετίες επίλεκτο πεδίο του Ράλι Ακρόπολις.

Π.Μ.

 

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

Μακρυγιάννης, Ι. (2005) Απομνημονεύματα Στρατηγού Μακρυγιάννη, μεταγρ. - επιμ. Γ. Βλαχογιάννης, Αθήνα: Βεργίνα.

Ματσούκα, Π., Αδαμακόπουλος, Τ. (2002) Καλλίδρομο, χάρτης 1:50.000, Αθήνα: Ανάβαση.

Μπαλτάκος, Π. Δ. (2004) Το τέλος του Εφιάλτη, Μυθιστορία, Αθήνα: Libro.

Ντάσιος, Φ. (1992) "Συμβολή στην τοπογραφία της Αρχαίας Φωκίδας", Φωκικά Χρονικά, τόμ. Δ', Άμφισσα.