2. Μέθανα

Η πόλη των Μεθάνων αναπτύσσεται στο όριο μεταξύ των παλαιών μη ηφαιστειακών πετρωμάτων (ασβεστόλιθοι του ισθμού και της νησίδας "Νησάκι" σε πρώτο πλάνο), και των νέων ηφαιστειακών πετρωμάτων, των θολόμορφων λόφων που δεσπόζουν στο τοπίο πάνω από την πόλη. Η θέση δεν είναι τυχαία: τα μεγάλα ρήγματα που ορίζουν τη θέση ανάπτυξης των ηφαιστειακών λόφων είναι αυτά που επιτρέπουν και στα θερμά ρευστά να αναβλύζουν σήμερα στο κέντρο της πόλης που αναπτύσσεται ως λουτρόπολη.

Η χερσόνησος των Μεθάνων δομείται στο μεγαλύτερό της μέρος από Τεταρτογενή (νεότερα από 1,2 εκατομμύρια χρόνια) ηφαιστειακά προϊόντα (βλ. Σχήμα 1 και Εικόνα 1). Μόνη εξαίρεση είναι τα ΒΔ και ΝΑ άκρα της, όπου εμφανίζονται πολύ παλαιότερα μη ηφαιστειακά πετρώματα (κυρίως ασβεστόλιθοι). Τα ηφαιστειακά κέντρα των Μεθάνων είναι τα νεότερα ηφαίστεια του Σαρωνικού. Οι παλαιότερες ηλικίες που ορίστηκαν με ραδιοχρονολόγηση λάβας στο χώρο ανέρχονται σε 900.000 χρόνια. Από τότε, σε διάφορες χρονικές περιόδους, οι οποίες απέχουν μεταξύ τους δεκάδες χιλιάδες χρόνια, η ηφαιστειακή δράση επαναλαμβάνεται σε διάφορες θέσεις στο χώρο των Μεθάνων, δημιουργώντας κατά διαστήματα λόφους ή συμπλέγματα λόφων που στην ηφαιστειολογία ονομάζονται θόλοι, με ήπια μη εκρηκτική ηφαιστειακή δράση. Σε αρκετές όμως περιπτώσεις, όταν οι θόλοι της νεαρής λάβας αποκτήσουν απότομες πλαγιές, καταρρέουν σε κάποια σημεία, τροφοδοτώντας μικρές εκρήξεις που γενούν πυρακτωμένα σύννεφα τέφρας. Αυτά κυλούν στις γύρω κοιλάδες, και αποθέτουν στρώματα ηφαιστειακής άμμου και θραυσμάτων λάβας.

Στα Μέθανα ιστορική ηφαιστειακή δραστηριότητα καταγράφηκε τον 3ο π.Χ. αιώνα, με πιο πιθανή χρονολογία το 230 π.Χ. Το φαινόμενο ήταν ήπιο, χωρίς μεγάλες εκρήξεις, και δημιούργησε το Καμένο Βουνό (βλ. Εικόνες 2 και 3), στα βορειοδυτικά της χερσονήσου. Να πως περιγράφει ο Στράβωνας την έκρηξη:

"περὶ Μεθώνην δὲ τὴν ἐν τῷ Ἑρμιονικῷ κόλπῳ ὄρος ἑπταστάδιον τὸ ὕψος ἀνεβλήθη γενηθέντος ἀναφυσήματος φλογώδους, μεθ' ἡμέραν μὲν ἀπρόσιτον ὑπὸ τοῦ θερμοῦ καὶ τῆς θειώδους ὀδμῆς, νύκτωρ δ' ἐκλάμπον πόρρω καὶ θερμαῖνον ὥστε ζεῖν τὴν θάλατταν ἐπὶ σταδίους πέντε, θολερὰν δ' εἶναι καὶ ἐπὶ εἴκοσι σταδίους, προσχωσθῆναι δὲ πέτραις ἀπορρῶξι πύργων οὐκ ἐλάττοσιν" (Γεωγραφικά 1.3.18).

Πρόκειται για τη ανάπτυξη ενός θόλου λάβας κοντά στην ακτή, που στη συνέχεια τροφοδοτεί πλευρικά παχιά ρεύματα λάβας τα οποία κινούνται προς βορρά και εισέρχονται στη θάλασσα για αρκετές εκατοντάδες μέτρα.

Στον υποθαλάσσιο χώρο βόρεια της Καμένης Χώρας των Μεθάνων, μεταξύ Μεθάνων και της νησίδας Αγκίστρι, έχει εντοπιστεί ένα υποθαλάσσιο ηφαιστειακό κέντρο, στο οποίο δόθηκε τo όνομα "Παυσανίας", από το γνωστό αρχαίο περιηγητή που είχε επίσης περιγράψει την έκρηξη. Το ηφαίστειο αυτό καλύπτεται από περίπου 100 μέτρα ιζήματα, γεγονός που του προσδίδει μια ηλικία μεγαλύτερη από 1.000.000 χρόνια. Γι' αυτό το λόγο, το ηφαίστειο θεωρείται ανενεργό. Η ύπαρξη υποθαλάσσιων ηφαιστείων είναι αναμενόμενη στο χώρο, καθώς η ηφαιστειακή δράση ήταν έντονη στην περιοχή αυτή του Σαρωνικού. Σχεδόν τα 2/3 του νησιού της Αίγινας οικοδομούνται από ηφαίστεια, ηλικίας μεταξύ 4,7 και 2,1 εκατομμύρια χρόνια (βλ. Σχήμα 2).

Το μόνο που θυμίζει σήμερα ότι τα Μέθανα είναι ένα ενεργό ηφαίστειο είναι οι θερμές πηγές που αναβλύζουν τόσο στα ΝΑ όσο και στα βόρεια των ακτών της χερσονήσου. Η πηγή της πόλης των Μεθάνων είναι γνωστή στο πανελλήνιο για τις θεραπευτικές της ιδιότητες (δερματοπάθειες, κυκλοφοριακά, αρθριτικά), και γι' αυτό τα Μέθανα είναι εδώ και πολλά χρόνια μία από τις πολυσύχναστες λουτροπόλεις της χώρας μας. Η οσμή του υδρόθειου που απελευθερώνεται από το θερμό ρευστό των ιαματικών πηγών, χαρακτηρίζει την περιοχή της πόλης γύρω από τις εγκαταστάσεις των λουτρών.

Η ποικιλότητα των γεωλογικών και γεωμορφολογικών στοιχείων του χώρου (βλ. Εικόνες 4 και 5), μαζί με το νεαρό της ηλικίας του και τη γονιμότητα των εδαφών λόγω της ηφαιστειακής γης, δημιουργούν τις βέλτιστες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και φιλοξενία χλωρίδας και πανίδας μεγάλης και ενδιαφέρουσας ποικιλότητας (βλ. Εικόνες 6, 7 και 8).