6. Οι σημερινές πιέσεις στα ηφαιστειακά τοπία
Τα ηφαιστειακά τοπία είναι από τα πλέον προικισμένα από τη φύση μέρη. Τα άφθονα μεταλλικά, βιομηχανικά και λατομικά ορυκτά και πετρώματα, τα γόνιμα εδάφη, τα θερμά νερά, η πλούσια χλωρίδα και πανίδα, η ομορφιά του τοπίου, προσέλκυσαν τον άνθρωπο από την αρχή της δόμησης των οργανωμένων κοινωνιών, γεγονός που συσσώρευσε έναν επί πλέον πλούτο: το ανθρωπογενές τοπίο, την ιδιαίτερη και θαυμαστή αρχιτεκτονική, είτε πρόκειται για αρχαιολογικούς χώρους είτε για παραδοσιακούς οικισμούς.
Η αλόγιστη εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου (λατομεία – ορυχεία) και η άναρχη, χωρίς μέτρο και κανόνες, δόμηση, λόγω του μεγάλου τουριστικού ενδιαφέροντος των περιοχών αυτών, δημιουργεί ακραίες ανισορροπίες και αλλοιώσεις στο φυσικό και στο παραδοσιακό, προσαρμοσμένο στο τοπικό περιβάλλον, ανθρωπογενές τοπίο.
Τα ελληνικά ηφαιστειακά τοπία διακρίνονται από μία έντονη ανομοιογένεια στην “ανάπτυξή” τους, και κάθε ένα αντιμετωπίζει σε μικρό ή μεγάλο βαθμό άλλου είδους κινδύνους και προκλήσεις. Τα Μέθανα δεν αντιμετωπίζουν έντονους και άμεσους κινδύνους λόγω των ιδιαίτερα χαμηλών ρυθμών ανάπτυξής τους. Αντίθετα, στη γειτονική Αίγινα, οι υψηλοί ρυθμοί δόμησης απειλούν και υποβαθμίζουν περιοχές ιδιαίτερου κάλους και γεωλογικού ενδιαφέροντος. Στην περιοχή της Μήλου, το κυριότερο πρόβλημα είναι η εξορυκτική δραστηριότητα, που συνεχίζει να πληγώνει το τοπίο, ανεπανόρθωτα μερικές φορές. Στη Σαντορίνη, οι εξωφρενικοί ρυθμοί της άναρχης τουριστικής ανάπτυξης έχουν ουσιαστικά υποβαθμίσει όλο το χώρο της Θήρας. Αντίθετα, η Θηρασία και οι νησίδες των Καμένων αντιμετωπίζουν πολύ λιγότερη πίεση. Η Νίσυρος, τέλος, είναι η περιοχή με τη σχετικά πιο ήπια και ισόρροπη ανάπτυξη, κυρίως λόγω των αργών ρυθμών της.
Γενικότερα, σε όλους τους ηφαιστειακούς χώρους προέχει η ανάγκη ευαισθητοποίησης και κινητοποίησης των τοπικών κοινωνιών για τη διατήρηση και προβολή του μοναδικού φυσικού και ανθρωπογενούς πλούτου που διαθέτουν. Πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τοπική οικονομική ανάπτυξη και αλόγιστη, άναρχη και εντατική εκμετάλλευση του χώρου είναι έννοιες και δράσεις ασυμβίβαστες. Το οροπέδιο των Μεθάνων, οι λόφοι και παραλίες της Μήλου – Κιμώλου, η καλδέρα και οι νησίδες της Σαντορίνης και της Νισύρου, οι παραδοσιακοί οικισμοί όλων αυτών των νησιών, είναι χώροι με παγκόσμια μοναδικότητα και ενδιαφέρον. Πρέπει να τύχουν της αντίστοιχης προστασίας και φροντίδας από τις τοπικές κοινωνίες και το κράτος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
Βουγιουκαλάκης, Γ. (1998) Στα γαλάζια ηφαίστεια: Νίσυρος, Έκδοση του Συμβουλίου Περιοχής Νισύρου.
Vougioukalakis G.E. (2002) “Hellenic Aegean Active Volcanoes: Contrasting perspectives for sustainable development”, Insula (International Journal of Island Affairs), 11 (1), pp. 7-11.
Βουγιουκαλάκης Γ. (2005) Στα γαλάζια ηφαίστεια: Σαντορίνη, Έκδοση της Δημοτικής Επιχείρησης Πολιτιστικής και Τουριστικής Ανάπτυξης Δήμου Θήρας (ΔΕΠΟΤΑΘ).
Βουγιουκαλάκης, Γ. (2006) “Η Μινωική έκρηξη και ο κόσμος του Αιγαίου”, ΑΛΣ 4, σσ. 20-55.
Francalanci, L., Vougioukalakis, G.E., Fytikas, M. (2007) “Petrology and Volcanology of Kimolos and Polyegos volcanoes within the context of the South Aegean Arc, Greece”, Beccaluva L., Bianchini G. and Wilson M. (Eds) Cenozoic Volcanism in the Mediterranean Area, The Geological Society of America Special Paper 418, pp. 33-66.
Fytikas M. and Vougioukalakis G.E. (Eds) (2005). The South Aegean Volcanic Arc. Present Knowledge and Future Perspectives, Elsevier Series Developments in Volcanology 7.