Φωτογραφία Ν.Δ., 2000.
4. Από το Μόρνο στον Εύηνο
Στη χειμερινή αεροφωτογραφία της τεχνητής λίμνης του Μόρνου από βορειοανατολικά, διακρίνονται οι τρεις κλάδοι της λίμνης και τα χιονισμένα όρη της Ναυπακτίας στο βάθος. Στο αριστερό άκρο της φωτογραφίας ο Κορινθιακός κόλπος και στον ορίζοντα, ανάμεσα στα σύννεφα, οι χιονισμένες κορυφές του Παναχαϊκού όρους.
Από τη δεκαετία του 1960 είχαν αρχίσει αναζητήσεις για νέες πηγές υδροδότησης από άλλες περιοχές, δεδομένου του υψηλού κόστους άντλησης του νερού από την Υλίκη. Το νέο σημαντικό έργο που ενίσχυσε την υδροδότηση της Αθήνας, ήταν το φράγμα που κατασκευάστηκε στην κεντρική κοίτη του ποταμού Μόρνου, στο νομό Φωκίδος, περίπου 7 χλμ. δυτικά του Λιδορικίου. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα φράγματα της Ευρώπης. Η κατασκευή του ξεκίνησε το Μάη του 1969 και ολοκληρώθηκε το 1980 ενώ η κανονική του λειτουργία άρχισε ένα χρόνο αργότερα. Με το έργο αυτό εγκαινιάστηκε η τέταρτη φάση των έργων για την Αθήνα (βλ. Σχήμα 1).
Το φράγμα είναι χωμάτινο με αργιλικό πυρήνα, έχει μέγιστο πλάτος στη βάση 595μ. και πλάτος στέψης 10 μ. ενώ μήκος βάσης και στέψης 250 και 815 μ. αντίστοιχα (βλ. Εικόνες 1 και 2). Το εμβαδόν της λεκάνης απορροής ανάντη του φράγματος είναι 588 τ.χλμ. και η μέση βροχόπτωση υπολογίζεται σε 910±210 χιλιοστά/έτος. Η επιφάνεια στη στάθμη υπερχείλισης της τεχνητής λίμνης είναι 19,9 τ.χλμ., η μέση εισροή είναι 240 εκατ. κ.μ./έτος και η μέση εκροή 195 εκατ. κ.μ./έτος ενώ η μέγιστη χωρητικότητα είναι 764 εκατ. κ.μ. H μέση απόληψη ανέρχεται σε 210 εκατ. κ.μ./έτος. Η ύπαρξη διαπερατών καρστικών ασβεστόλιθων στην κλιτύ του όρους Πύρνος δημιούργησε προβλήματα στεγανότητας της λίμνης με αποτέλεσμα μεγάλη ποσότητα του νερού που συλλέγεται να χάνεται. Για το λόγο αυτό κατασκευάστηκαν έργα στεγάνωσης μήκους 2,5 χλμ. και πλάτους 100 μ.
Το 1980 ιδρύθηκε η Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας (ΕΥΔΑΠ) ως αποτέλεσμα της συγχώνευσης της Ανωνύμου Ελληνικής Εταιρείας Υδάτων των Πόλεων Αθηνών – Πειραιώς (Ε.Ε.Υ.) και του Οργανισμού Αποχέτευσης Πρωτευούσης (Ο.Α.Π.). Η ΕΥΔΑΠ ανέλαβε την ύδρευση των δήμων και κοινοτήτων της ευρύτερης περιοχής του νομού Αττικής. Έτσι, διαμορφώθηκαν και προγραμματίστηκαν μια σειρά νέων έργων, για να προστεθούν στην ήδη υπάρχουσα υποδομή, με σκοπό την αντιμετώπιση των προβλημάτων υδροδότησης της πόλης.
Ο τεχνητός ταμιευτήρας του Μόρνου δεν έλυσε το πρόβλημα της επάρκειας σε νερό, με αποτέλεσμα να αναζητηθούν νέοι τρόποι ενίσχυσης του υδροδοτικού συστήματος μέχρι το νομό Αιτωλοακαρνανίας. Έτσι, αποφασίστηκε η κατασκευή του φράγματος Αγίου Δημητρίου στον άνω ρου του Εύηνου ποταμού και η εκτροπή των νερών του μέσω σήραγγας, στην τεχνητή λίμνη του Μόρνου. Η έναρξη των εργασιών, η οποία σηματοδοτεί τη πέμπτη (και πιο πρόσφατη) φάση των έργων, έγινε το 1992 και το έργο ολοκληρώθηκε πλήρως και λειτούργησε το 2001 (βλ. Σχήμα 1). Ήδη όμως από το 1995 μεταφέρονταν σημαντικές ποσότητες νερού (περίπου 100 εκατ. κ.μ./έτος) στην Αθήνα με σκοπό την αντιμετώπιση του έντονου προβλήματος λειψυδρίας που παρατηρήθηκε εκείνη την περίοδο.
Το φράγμα είναι και αυτό χωμάτινο με αργιλικό πυρήνα έχει μέγιστο ύψος 107 μ., μήκος στέψης 610 μ. και πλάτος στέψης 10 μ. (βλ. Εικόνες 3 και 4). Το εμβαδόν της λεκάνης απορροής ανάντη του φράγματος είναι 352 τ.χλμ. και η μέση βροχόπτωση ανέρχεται σε 1219 χιλιοστά/έτος. Η επιφάνεια της τεχνητής λίμνης στη στάθμη υπερχείλισης είναι 3,6 τ.χλμ., η μέση εισροή είναι 280 εκατ. κ.μ. /έτος, η μέση εκροή 300 εκατ. κ.μ./έτος ενώ η μέγιστη χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι 138 εκατ. κ.μ.
Η σήραγγα Ευήνου–Μόρνου έχει συνολικό μήκος 29,393 χλμ. και εσωτερική διάμετρο 3,5 μ. Λειτουργεί υπό πίεση με παροχή 27 κ.μ./δευτερόλεπτο. Εκτιμάται ότι μετά την πλήρη λειτουργία του έργου συνολικά 220 εκατ. κ.μ. μεταφέρονται από τον Εύηνο στην Αθήνα ετησίως.
Εκτός των φραγμάτων και των τεχνικών λιμνών η ΕΥΔΑΠ έχει διανοίξει πάνω από εκατό γεωτρήσεις με συνολική αντλητική ικανότητα 800.000 κ.μ./ημέρα, που λειτουργούν σε ομάδες και χρησιμοποιούνται εφεδρικά. Οι κυριότερες από αυτές τις ομάδες γεωτρήσεων είναι της Βορειοανατολικής Πάρνηθας με αντλητική ικανότητα 210.000 κ.μ./ημέρα, της Μαυροσουβάλας με 100.000 κ.μ./ημέρα, των Ούγγρων με 60.000 κ.μ./ημέρα και του Βοιωτικού Κηφισού και της νοτιοδυτικής Υλίκης με αντλητικές ικανότητες 260.000 και 100.000 κ.μ./ημέρα αντίστοιχα.
